Veel wetenschappers die zich bezighouden met belastingrecht hebben daarnaast een aanstelling bij een commercieel belastingadvieskantoor. Het lijkt er sterk op dat de combinatie van verschillende petten de onafhankelijke wetenschapsbeoefening kan belemmeren, betoogt Jan Vleggeert in zijn oratie op 30 oktober. Belastingontwijking en andere heikele thema’s blijven daardoor onderbelicht.
Lang niet alle wetenschappers werken enkel en alleen aan de universiteit. Zo is het voor juristen vrij gebruikelijk om naast hun academische loopbaan ook nog ander werk te doen, bijvoorbeeld bij een belastingadvieskantoor of bij de fiscus. Maar die ‘dubbele petten’ kunnen tot belangenconflicten leiden, waarschuwt hoogleraar Belastingrecht Jan Vleggeert. Hij ziet het om zich heen gebeuren in zijn eigen vakgebied.
Het valt Vleggeert op dat hoogleraren met een commercieel belang vaak een standpunt innemen dat in overeenstemming is met het klantbelang. Een voorbeeld: in de discussie over de afschaffing van de dividendbelasting, toonden vooral hoogleraren met een commercieel belang zich een warm voorstander van afschaffing. Enkele hoogleraren zonder een dergelijk commercieel belang keerden zich daarentegen fel tegen het voorstel.
Vleggeert is in dat opzicht kritischer dan veel van zijn collega-juristen, geeft hij direct toe. ‘De gangbare opinie in de fiscale academische wereld is dat de onafhankelijkheid van dubbele petten voldoende geborgd is,’ zegt hij. Volgens deze juristen verspeelt de wetenschapper die deze petten niet weet te scheiden, onmiddellijk zijn of haar academische geloofwaardigheid.
Maar, voegt hij direct toe, zelf gelooft hij niet zo in het argument dat integriteit ‘van binnen’ voldoende is om belangenconflicten te voorkomen. ‘Sommige onderwerpen komen in de fiscale literatuur niet of onvoldoende aan bod, vermoedelijk omdat het vanuit commercieel perspectief handiger is om deze onderwerpen te laten rusten. Dan gaat het bijvoorbeeld om een onderwerp als staatssteun. Als een onderzoek mogelijk de belangen van een klant schaadt, kiezen veel wetenschappers met een dubbele aanstelling liever voor een veiliger onderwerp.’ Daardoor ontstaan er als het ware blinde vlekken binnen het vakgebied.
De universiteit is volgens Vleggeert aan zet om de onafhankelijkheid van het fiscale onderzoek te verdedigen: ‘De fiscale hoogleraar van de toekomst heeft aan één pet, zijn of haar universitaire pet, meer dan genoeg.’
